ၿမန္မာႏုိင္ငံရွိသံဃာဂိုဏ္းၾကီးမ်ား

ၿမန္မာႏုိင္ငံတြင္သံဃာဂိုဏ္းၾကီး(၉)ဂိုဏ္းရွိပါသည္။(၁)။သုဓမၼာဂိုဏ္း။ သာသနာေရးဆိုင္ရာမွုခင္းမ်ားကိုဆရာေတာ္ၾကီးမ်ားစုေ၀းဆံုးၿဖတ္ရာဌာနကိုသုဓမၼာ
ဟုေခၚသည္။ယင္းအစည္းအေ၀းသို႔တတ္ေရာက္ခြင္႔ရေသာဆရာေတာ္မ်ားကိုသုဓမၼာ၀င္
ဟုေခၚသည္။မင္းတုန္းမင္းလက္ထက္တြင္ေရႊက်င္ဂိုဏ္းခြဲထြက္သြားေသာအခါေရႊက်င္ဂိုဏ္း
၀င္မဟုတ္ေသာသံဃာမ်ားကိုသုဓမၼာဂိုဏ္း၀င္အၿဖစ္ေခၚဆိုၾကေလသည္။



(၂)။ေရႊက်င္ဂိုဏ္း။ မင္းတုန္းမင္းၾကီးသည္ေရႊက်င္ရြာမွဆရာေတာ္ဦးဇာဂရကိုသာသနာပိုင္တင္ေၿမာက္လုိေသာ္
လည္းေတာင္နန္းမိဖုရားေခါင္စၾကၤာေဒ၀ီ၏ဆႏၵကိုမလြန္ဆန္ႏုိင္သၿဖင္႔ေမာင္းေထာင္
ဆရာေတာ္ကိုသာသနာပိုင္တင္ေၿမာက္ခဲ႔ရသည္။၁၂၁၄ခုႏွစ္တြင္(၂၆)၀ါရေရႊက်င္ဆရာေတာ္
ကိုသုဓမၼာ၀င္ဆရာေတာ္ၾကီးမ်ားအမိန္႔ၿဖင္႔သုဓမၼာသို႔ၾကြရန္ဆင္႔ဆိုရာမၾကြပဲေနခဲ႔သည္။
သုဓမၼာကအတင္းအက်ပ္ေခၚယူရန္စီမံသၿဖင္႔မင္းတုန္းမင္းကဆင္႔ေခၚခြင္႔မရွိဟုအမိန္႔
ထုတ္ခဲ႔သည္။ထိုအခ်ိန္မွစ၍ဦးဇာဂရ၏တပည္႔သံဃာအဆက္ဆက္ကိုေရႊက်င္ဂိုဏ္းဟု
ေခၚခဲ႔ၾကသည္။
(၃)။ဒြါရဂိုဏ္း(၃)ဂိုဏ္း။ ၁၂၁၄ခုႏွစ္ပဲခူးတိုင္းအုတ္ဖိုၿမိဳ႔ဆရာေတာ္အရွင္ဥကၠံ၀ံသမာလာ
သည္ေရသိမ္၌ရဟန္ခံၿခင္းကိုအေၾကာင္းၿပဳ၍အဂၤလိပ္အစိုးရလက္ေအာက္ရွိသုဓမၼာဂိုဏ္း
၀င္မ်ားအၿငင္းပြားခဲ႔သည္။အုတ္ဖိုဆရာေတာ္သည္မိမိတပည္႔မ်ားႏွင္႔သီးၿခားဂိုဏ္းခြဲခဲ႔သည္။
၁၂၁၀ခုႏွစ္တြင္ဘုရားရွိခိုးရာတြင္ကာယကံ၊၀စီကံ၊မေႏွာကံၿဖင္႔ရွိခိုးၿခင္းမၿပဳရ။ကာယဒြါရ၊
၀စီဒြါရ၊မေႏွာဒြါရဟုဒြါရၿဖင္႔ရွိခိုးမွမွန္ကန္သည္ ဟုအုတ္ဖိုဆရာေတာ္ကဆံုးၿဖတ္ခဲ႔သည္။
က်ီးသဲေလးထပ္ဆရာေတာ္(သုဓမၼာဂိုဏ္း)ကကံၿဖင္႔ရွိခိုးမွမွန္ကန္ေၾကာင္းၿငင္းခံုခဲ႔သည္။
ထုိေၾကာင္႔ေအာက္ၿမန္မာႏိုင္ငံ၌အုတ္ဖိုဆရာေတာ္၏ဂိုဏ္းကိုဒြါရဂိုဏ္းဟုေခၚသည္။
သုဓမၼာဂိုဏ္းကိုမူကံဂိုဏ္းဟုေခၚဆိုခဲ႔သည္။ေနာက္ပိုင္းတြင္ ကံဂိုဏ္းဟုမေခၚပဲ
သုဓမၼာဂိုဏ္းဟုၿပန္ေခၚဆိုခဲ႔သည္။
(က)။အေနာက္ေခ်ာင္ဒြါရဂိုဏ္း။ ဒြါရဂိုဏ္းခ်ဳပ္အုတ္ဖိုဆရာေတာ္လက္ထပ္မွာပင္
ငါးသိုင္းေခ်ာင္းေရတခြန္ေက်ာင္းတိုက္ဆရာေတာ္ၾကီးကိုအၿခားဒြါရဂိုဏ္း၀င္ေက်ာင္း
တိုက္ၾကီး(၆)တိုက္မွဆရာေတာ္မ်ားကပထမပါရာဇိကၿဖင္႔စြပ္စြဲၾကသည္။
ဂိုဏ္းခ်ဳပ္အုတ္ဖိုဆရာေတာ္ၾကီးသည္အစြပ္စြဲခံဆရာေတာ္ၾကီးဘက္မွရပ္တည္ခဲ႔သၿဖင္႔
(၆)ေက်ာင္းရွိသံဃာေတာ္မ်ားသည္သီးၿခားဂိုဏ္းတည္ေထာင္ၾကသည္။ င၀န္ၿမစ္ကိုအေနာက္ေခ်ာင္းဟုေခၚၾကသည္။ယင္းအေနာက္ေခ်ာင္းကိုအစြဲၿပဳ၍
ေရၾကည္၊ငါးသိုင္းေခ်ာင္းတစ္၀ိုက္ရွိအဆိုပါဒြါရဂိုဏ္းကိုအေနာက္ေခ်ာင္ဒြါရဂိုဏ္း
ဟုေခၚဆိုၾကသည္။
(ခ)။မဟာဒြါရဂိုဏ္း။ ဒြါရဂိုဏ္းခ်ဳပ္အုတ္ဖိုဆရာေတာ္သည္ေဗဒင္က်မ္းတတ္ကြ်မ္းသည္။
ယခုလၿပည္လကြယ္ေန႔သည္ေဗဒင္နည္းအရတြက္ခ်က္ရာ၌အမွန္တကယ္လမၿပည္ေသး၊
လမကြယ္ေသး။လၿပည္႔ေက်ာ္(၁)ရက္ေန႔ေရာက္မွလၿပည္သည္၊လဆန္း(၁)ရက္
ေန႔မွလကြယ္သည္ဟုဆို၍(၁၅)ရက္တစ္ၾကိမ္လၿပည္လကြယ္ဥပုသ္ၿပဳၿခင္းကို
ေဆာင္ရြက္သည္။အၿခားေသာသုဓမၼာဂိုဏ္းႏွင္႔ေရႊက်င္ဂိုဏ္း၀င္သံဃာမ်ားသည္
လၿပည္ေန႔ႏွင္႔လကြယ္ေန႔မ်ားသိမ္၀င္ဥပုသ္ၿပဳၾကေသာ္လည္း
ဒြါရဆရာေတာ္ၾကီးႏွင္႔တပည္႔မ်ားသည္လၿပည္ေက်ာ္(၁)ရက္ေန႔ႏွင္႔လဆန္း(၁)ရက္ေန႔
ေရာက္မွသိမ္၀င္ဥပုသ္ၿပဳၾကသည္။ယင္းဂိုဏ္းမွာသံဃာေတာ္မ်ားေသာေၾကာင္႔
မဟာဒြါရဂိုဏ္းဟုေခၚၾကသည္။
ဓမၼာႏုဓမၼဆိုသည္မွာ(ဓမၼ+အႏုဓမၼ)တရားႏွင္႔ေလ်ာ္ညီေသာတရားအတိုင္း
လိုက္နာေသာဟုဆိုလိုပါသည္။
ဤဂိုဏ္း၏အမည္အၿပည္႔အစံုမွာဓမၼာႏုဓမၼမဟာဒြါရနိကာယဂိုဏ္းၿဖစ္သည္။
ဓမၼာႏုဓမၼ-တရားအတုိင္းလိုက္နာေသာမဟာ-သံဃာမ်ားၿပားေသာ
ဒြါရ-ဘုရားရွိခိုးရာတြင္(ဒြါရ)ၿဖင္႔ရွိခိုးေသာနိကာယ-သံဃာအစုအေ၀း
(ဂ)။အုတ္ဖိုဆရာေတာ္ပ်ံလြန္ေတာ္မူၿပီးေနာက္မဟာဒြါရဂိုဏ္း၀င္သံဃာမ်ားသည္လၿပည္
လကြယ္ကိစၥအ၀၀ကိုအၿခားသံဃာမ်ားနည္းတူလက္ခံၾကေသာ္လည္းအခ်ိဳ႕ေသာဒြါရဂိုဏ္း
သံဃာမ်ားမွာအုတ္ဖိုဆရာေတာ္ၾကီးခ်မွတ္ထားခဲ႔သည္မူလအတိုင္းလၿပည္ေက်ာ္(၁)ရက္ႏွင္႔
လဆန္း(၁)ရက္ကိုသာဥပုသ္ၿပဳၾကသည္။ထိုေၾကာင္႔မူလဒြါရဂိုဏ္းဟုေခၚသည္။
(ဓမၼ+၀ိနယ+အႏုေလာမ)သုတၱံအဘိဓမၼာတရားေတာ္ႏွင္႔၎၊၀ိနည္းႏွင္႔၎ေလ်ာ္ညီေသာ
ဂိုဏ္းဟုဆိုလို၍အမည္အၿပည္႔အစံုမွာ-ဓမၼ၀ိနယႏုေလာမမူဒြါရနိကာယဂိုဏ္းဟုေခၚဆိုသည္။
(၆)။ေ၀ဠဳ၀န္နိကာယဂိုဏ္း။ ဗဟန္းၿမိဳ႔ေ၀ဠဳ၀န္ေက်ာင္းတိုက္ကိုတည္ေထာင္ခဲ႔ၿပီးေနာက္
အင္လ်ား၊စမ္းေခ်ာင္း၊ပုသိမ္ႏွင္႔ၿမန္ေအာင္ၿမိဳ႔မ်ား၌ေ၀ဠဳ၀န္ေက်ာင္းတိုက္မ်ား
တည္ေထာင္ခဲ႔သည္။ယင္း၏တပည္႔မ်ားကိုေ၀ဠဳ၀န္ဂိုဏ္းဟုေခၚသည္။ဒြါရဂိုဏ္းႏွင္႔
ေပါင္းသင္းဆက္ဆံ၍ေ၀ဠဳ၀န္ဒြါရဟုေခၚသည္။
(၇)။စတုဘုမၼိကမဟာသတိပဌာန္ငွက္တြင္းဂိုဏ္း။ စစ္ကိုင္းၿမိဳ႔မင္း၀ံေတာင္တန္း၌ပုစဥ္းထိုးငွက္မ်ားတြင္းတူးရာမွလိုဏ္ဂူၿဖစ္လာၿပီးယင္းေနရာ၌
တည္ေသာေက်ာင္းကိုငွက္တြင္းေခ်ာင္ဟူေခၚသည္။ယင္းဆရာေတာ္ဦးပဏၭ၀သည္
မင္းတုန္းမင္းလက္ထက္တြင္မဟာသတိပဌာန္လာ(၃၂)ေကာဌာသကမၼဌာန္း
ကိုအားထုတ္ၿပီးေဟာၾကားခဲ႔သည္။ထိုၿပင္အစဥ္အလာအရအားၿဖင္႔ကာမ၊ရူပ၊အရူပဟူေသာ
ဘံုသံုးပါးကိုေဟာၿပေလ႔ရွိရာမွနိဗၺာန္ကိုထည္႔သြင္း၍ဘံုေလးပါးရွိသည္ဟုေဟာၿပၿခင္းေၾကာင္႔
စတုဘုမၼိက(စတု-ေလး+ဘုမၼိက-ဘံုရွိၿခင္း) ဟုအမည္တိုးကာစတုဘုမၼိကမဟာသတိပဌာန္
ငွက္တြင္းဂိုဏ္းဟုေခၚခဲ႔သည္။
(၈)။ဂထာ၀ိမုတ္ကူးတို႔ဂိုဏ္း။
ထား၀ယ္ၿမိဳ႔၊ကူးတို႔ရြာမွဆရာေတာ္ဦးဣႏၵ၀ံသသည္ေတာရေဆာက္တည္ေနရာ
ဂိုဏ္းေထာက္မ်ားကမၾကာခဏဆင္႔ေခၚ၍ကင္းလြတ္ခြင္႔ၿပဳေရးေတာင္းခံသၿဖင္႔မႏၱေလး
သုဓမၼာသာသနာပိုင္ထံမွ(၁၂၅၈)တြင္ပခန္းဆရာေတာ္အမိန္႔ၿဖင္႔ကင္းလြတ္ခြင္႔ထုတ္ေပးခဲ႔သည္။
ထိုေၾကာင္႔(ဂထာ-ဂိုဏ္း+၀ိမုတၱိ-အလြတ္)ဂထာ၀ိမုတၱိကူးတို႔ဂိုဏ္းဟုေခၚၾကသည္။
(၉)။ဓမၼယုတၱိမဟာရင္ဂိုဏ္း။
၁၂၀၃ခုႏွစ္တြင္ထိုင္းႏိုင္ငံဖြားငယ္မည္မွာေမာင္ရင္ၿဖစ္သူသည္ထိုင္းငံႏိုင္ဓမၼယုတၱိနိကာယ
(တမယြတ္)ဂိုဏ္းတြင္ရဟန္ၿပဳၿပီးမဟာအဆင္႔ေအာင္ၿမင္သည္အထိစာေပသင္ၾကား
တတ္ေၿမာက္ခဲ႔သည္။ေမာ္လၿမွိဳင္ၿမိဳ႔ကတိုးရြာတြင္ေက်ာင္းထိုင္စာခ်ခဲ႔သည္။ယင္းတပည္႔မ်ားကို
မဟာရင္ဂိုဏ္းဟုေခၚသည္။
မူလပင္မဂိုဏ္းအမည္(ထိုင္းႏိုင္ငံ)ပူတြဲ၍ဓမၼယုတၱိနိကာယမဟာရင္ဂိုဏ္းဟုေခၚသည္။
ဓမၼအလင္းဂ်ာနယ္မွဓမၼဒါနၿပဳသည္္။